Een duif en een bruiloftsfeest

Een interview met modeontwerpster Yasmina Ajbilou.

In de tentoonstellingsruimte op de eerste verdieping vloeien heden en verleden moeiteloos in elkaar over: de oude glas-in-lood ramen reflecteren in de strakke architecturale glazen wanden van Krijn de Koning. Onbewust vormt deze serene plek een perfecte match voor de drie installaties van modeontwerpster Yasmina Ajbilou, in haar eerste solotentoonstelling Silhouetten. 

Drie eigentijdse, felgekleurde en rijk gedecoreerde kaftans stelen de show. Ajbilou combineert haar ontwerpen met keramieken schoenen, sieraden en een serie foto’s. Met deze installaties reflecteert ze op de tradities en technieken die ze kent vanuit haar Marokkaanse achtergrond: ‘In deze tentoonstelling verweef ik persoonlijke verhalen in mijn ontwerpen. Zo vertel ik over mijn achtergrond en over wie ik nu ben.’

Impressie van de tentoonstelling.

Welmoed Wildenberg, staigiare Mode & Kostuums, interviewde Yasmina Ajbilou.

Kun je kort beschrijven wat bezoekers in de tentoonstelling gaan zien?

‘Je komt binnen en ziet een drieluik van kaftans. De kaftans zijn helemaal bedekt met tuftwerk en allerlei soorten textieltechnieken, maar er zitten ook symbolen op die allemaal een eigen verhaal en een eigen betekenis hebben. Deze symbolen zijn vertaald naar beeld. De kaftans zijn landschappen van kleur en materialen door elkaar.
Op de eerste kaftan zie je een meisje met twee slangen, dat meisje ben ik. De twee slangen balanceren op mijn hoofd. Dit staat voor de twee culturen waar ik mijzelf tussen bevind. Het is ook een soort zoektocht naar mijn culturele identiteit.’

Detail van een kaftan, meisje met twee slangen op haar hoofd.

Je hebt mooie herinneringen aan de momenten dat je meekeek bij je moeder achter de naaimachine. Welke impact heeft dit op jou gehad?

‘Die herinneringen aan de naaimachine van mijn moeder heeft ervoor gezorgd dat ik nu doe wat ik doe, eigenlijk! Dat magische om iets van twee- naar driedimensionaal te veranderen. Als ik mensen vraag hoe ze zich mij vroeger herinneren, dan vertellen ze dat ze mij altijd zagen knippen en plakken. Als mijn moeder geen passie voor naaien had gehad, zou ik ook iets creatiefs zijn gaan doen, maar of dat per se mode zou zijn geweest, weet ik niet. Mijn moeder heeft me wel echt de magie van dat ambacht doorgegeven.

Als ik er nu aan terugdenk: onze buurvrouw in Marokko maakte ook altijd kleren. In Marokko is het ambacht veel meer aanwezig dan in Nederland, je ziet het veel in het straatbeeld en het is verweven met onze cultuur. Op elke hoek van de straat zijn mensen tapijten aan het knopen of wordt er in ateliers kleding gemaakt.

Maar dat moment, om iemand aan een naaimachine te zien zitten en als klein meisje toekijken, is denk ik wel heel bepalend.'

Vanaf jongs af aan hou je van de verhalen die je ouders aan je vertelden. Spelen deze nog steeds een rol in je leven als ontwerper?

'Als persoon sowieso, als ontwerper automatisch ook. De laatste tijd heb ik heel veel pech, opvallend veel pech. Toen dacht ik opeens, ik heb het boze oog te pakken. In onze Amazigh (Berber) cultuur denkt men dat het boze oog een negatieve energie op iemand kan overbrengen en gebruikt wordt als je iemand iets misgunt, jaloers bent, of naar iemand opkijkt. Ik bel mijn zus erover en ze geeft me de tip om een oogje (Oog van Fatima) te kopen. Dus op de kaftans zijn ook die ogen te zien. Dat zijn dingen die we hebben meegekregen vanuit onze cultuur. Zo’n oogje werkt als een soort spiegel: het weerkaatst iemands blik.'

Kaftan met 'het boze oog'.

Kun je één van de symbolische voorstellingen op de kaftans toelichten, welk verhaal schuilt erachter?

'Op een kaftan is een duif te zien die op taartjes staat. Het verhaal gaat dat als je een duif ziet met oranje pootjes, deze symbool staat voor een vrouw die ooit vervloekt is. Deze vrouw ging met haar baby naar een bruiloft. De baby begon heel erg te huilen, maar de vrouw had niks bij zich om de baby te verschonen. Ze moest íets doen. Op een tafel stond brood en ze gebruikte het om de baby te verschonen. Dat is een zonde, want brood is geschonken aan de mens om de honger te stillen. Om die reden is zij vervloekt en omgetoverd tot een duif. De oranje pootjes verwijzen naar de henna die vrouwen dragen bij feestelijke gelegenheden. De taartjes verwijzen naar het bruiloftsfeest.'

Detail van een kaftan met duif en taartjes.

In de tentoonstelling laat je vrij werk zien. Hoe ben je op het concept gekomen?

'Ruim drie jaar geleden vroeg modeconservator Ninke Bloemberg me voor deze solo. Al snel wist ik dat ik iets wilde doen dat dichtbij mij stond. Destijds was nog niet concreet dat dit kaftans zouden worden. Later heb ik bedacht dat ik echt gebruik wilde maken van mijn rijke achtergrond, waar heel veel textiel, kleuren, prints en verschillende handwerken gebruikt worden.

De symbolen speelden al vanaf het begin door mijn hoofd, maar het landschap waar tussen ze zich moesten gaan bevinden ontstond geleidelijk. Door de tijd heen heeft het een steeds betere vorm aangenomen en werd het idee helderder.'

Waarom heb je voor kaftans gekozen?

'Mijn moeder droeg altijd kaftans dus dat was voor mij een symbolisch kledingstuk. En kaftans verwijzen natuurlijk naar mijn cultuur. Ik noem het kaftans, maar als je er naar kijkt zijn het natuurlijk niet per se kaftans. Ik vind het wel grappig dat veel mensen kaftans zien als traditionele kledingstukken. In deze tentoonstelling kunnen ze zichzelf betrappen op hun clichés en vooroordelen.'

Kun je meer vertellen over de techniek van de kaftans en de samenwerking met Isa Roelink?

'In mijn cultuur is tapijt knopen, oftewel tuften, erg belangrijk. Het is ook geïnspireerd op de berber tattoos, dus het heeft allemaal in die zin met elkaar te maken. De keuze om de techniek van tapijt knopen toe te passen in de kaftans was vanzelfsprekend voor mij. Het zijn vooral vrouwen die deze techniek toepassen, ik vond dat een mooie extra laag omdat ik zelf ook het liefst met vrouwen werk.

Eerst schetste ik de verschillende onderdelen, die ik later concreter maakte door middel van collages, schilderingen en materiaaltesten. Isa zette mijn schetsen naar eigen inzicht om naar getufte elementen. Het tuften levert een soort tapijtachtig materiaal op, een verwijzing naar de Amazigh tapijten, die ook vaak vol symboliek zitten.'

In 2018 richtte je House of Useless op. Waar komt deze naam vandaan?

'Iedereen sprak mijn achternaam verkeerd uit en dat was ik zo zat, dat ik het nodig vond een naam te bedenken. Uiteindelijk kwam ik op House of Useless: Useless omdat ik zeker in het begin veel werkte met restmaterialen, die voor mij heel bruikbaar zijn. En House is een knipoog naar de grote modehuizen.'

Wat hoop je met jouw label toe te voegen aan de huidige modewereld?

'Wij hebben één collectie waar we steeds ontwerpen aan toevoegen. Ik vind het als ontwerper echt raar dat je iets moois bedenkt en het volgende seizoen zegt: het is niks meer waard. Bij mij blijft het gewoon verkrijgbaar, maar soms komt het in een andere kleur of stof. Wij zijn een groepje van vijf vrouwen die alles zelf doen, dus als er een bestelling binnenkomt, dan pikken we dat zelf op. Bijzonder is ook dat we alles hier in Nederland produceren. Dat is het intieme dat wij als House of Useless bieden aan de klant en dat maakt ons ook onderscheidend. Ik vertaal zo mijn visie op duurzaamheid, schoonheid en kracht naar mode.'

Bezoek de tentoonstelling

SILHOUETTEN by Yasmina Ajbilou is nog tot 27 november 2022 te zien in het Utrecht Lokaal. 

Impressie van de tentoonstelling.