Prijsvraag voor artistiek onderzoek: coronavirus, sociaal geheugen en veerkracht

Het Centraal Museum, de Universiteit Utrecht en ZonMw hebben een prijsvraag voor kunstenaars.

Coronavirus, Sociaal Geheugen en Veerkracht

Een prijsvraag voor artistiek onderzoek
Ben jij een kunstenaar die werkt in Nederland of heb je een sterke relatie met Nederland? Overweeg dan om mee te doen met onze prijsvraag voor artistiek onderzoek naar de herinnering aan epidemieën en de rol van kunst en kunstenaars daarbij. Drie winnaars ontvangen ieder 5000 euro.

Het belang van rouw en herinnering voor veerkrachtige samenlevingen
Hoewel het dodental van het coronavirus in de VS rond half mei al tot 90.000 was gestegen, stelde historicus Micky McElya in de Washington Post dat er in de VS nauwelijks tekenen zijn van collectieve of nationale rouw. Verwijzend naar Judith Butlers essay Precious Life, maakt McElya ons bewust van de urgentie om te kijken naar de functie van rouw en herinneringscultuur in lokale, nationale, transnationale en mondiale contexten, juist bij de wereldwijde coronapandemie.

De overgang tussen het rouwen tijdens een crisis en de manifestatie van de herinnering aan de crisis bepaalt hoe een crisis de geschiedenis ingaat en hoe deze de samenleving zal beïnvloeden. Samenlevingen herinneren zich de rampen die hen zijn overkomen. In Nederland zijn de belangrijkste herdenkingen gerelateerd aan de Tweede Wereldoorlog, maar je kunt ook denken aan de watersnoodramp in 1953 en meer recent de MH17-ramp. Herinneringen bevatten meestal artistieke elementen, zoals muziek, poëzie, sculptuur en schildering.

Artistiek onderzoek naar rouw en herinnering
De Universiteit Utrecht, het Centraal Museum en ZonMw willen de sociale dynamiek tijdens en na een epidemie, zoals de huidige COVID-19 crisis, artistiek onderzoeken door middel van een openbare prijsvraag. Twee urgente vragen worden in samenhang gesteld:

1. Hoe wordt ziekte ervaren, gedocumenteerd en onthouden door de samenleving? Hoe vormt het geheugen van crisissen in het verleden de manier waarop we met huidige en toekomstige epidemieën omgaan? Hoe zie je dat bij onderwerpen waar we vandaag de dag getuige van zijn; de indeling van personeel tussen ‘essentieel’ en ‘niet-essentieel’, of de verdeling van economische lasten over verschillende belanghebbenden en landen in de EU. Wat zijn de termen, concepten en zeer concrete beelden die een maatschappij gebruikt om over deze kwesties te onderhandelen?
2. Wat is de rol van kunst, kunstenaars en geheugencultuur in crisismomenten? Zoals kunsthistorica Sarah Elizabeth Lewis recent stelde: “Visualisatie is een krachtig hulpmiddel – het kan ons helpen om de ernst van de situatie beter te begrijpen, terwijl we het virus proberen te beteugelen”. Als een crisis, zoals de huidige COVID-19-pandemie, het openbare leven en zijn instellingen sterk beïnvloedt en beperkt, zijn dan ook de mogelijkheden van expressie van kunstenaars en hun arbeidsvoorwaarden beperkt? Kan artistiek onderzoek bijdragen aan het uiteenzetten en overbruggen van de hiaten die letterlijk in onze samenleving ontstaan als de ‘sociale afstand’ de regel van de dag is?

Tentoonstelling De gezonde Stad in 2022 in het Centraal Museum
De prijsvraag is onderdeel van de voorbereiding op de tentoonstelling De gezonde Stad die in 2022 in het Centraal Museum Utrecht gehouden wordt. De tentoonstelling kijkt naar Utrecht als een praktijkvoorbeeld voor een langer perspectief op cultuurgeschiedenis, en verbindt het expliciet met actuele vragen over sociale dynamiek en veerkracht, of zoals het tentoonstellingsconcept stelt: “Een belangrijk onderliggend thema zal de veerkracht van de stad en samenleving zijn. Daarbij zou onderzocht kunnen worden hoe de stad zich weer herstelde nadat ze werd getroffen door een grote crisis en hoe (en of) de stedelijke samenleving er weer bovenop kwam.” Utrecht is zelf in het verleden meerdere keren getroffen door epidemieën, zoals de Zwarte Dood van de 14e eeuw tot ver in de 17e eeuw. In de 19e eeuw worstelde de stad met regelmatige uitbraken van cholera, terwijl aan het einde van de Eerste Wereldoorlog de Spaanse griep veel levens eiste.

Afhankelijk van de inzendingen, kan één of meer van deze werken mogelijk onderdeel worden van de permanente collectie van het Centraal Museum en/of onderdeel van de tentoonstelling De gezonde Stad in 2022. Afhankelijk van het voorstel zal ook gekeken worden of het Centraal Museum in samenwerking met enkele fondsen opdracht kan geven voor de daadwerkelijke uitwerking van het voorstel.

Breed scala aan benaderingen is welkom; 3 prijzen van € 5000,-
Inzendingen kunnen variëren van historische documentatie van eerdere epidemieën tot concepten voor toekomstige gedenktekens voor de slachtoffers van het coronavirus, of een voorstel van een werk voor de publieke herinneringscultuur, waarin beelden en verhalen die uit de COVID-19-crisis groeiden, tot uiting komen. Drie winnaars krijgen elk 5000 euro toegekend voor hun artistieke deskundigheid. Op dit bedrag kan inkomstenbelasting geheven worden.

Deadline 30 september 2020
We vragen alle deelnemers om een pdf die hun werk visualiseert en/of beschrijft en een CV van 2 pagina’s in één pdf-bestand vóór 30 september 2020 te sturen naar [email protected]. De jury, bestaande uit conservatoren, museummedewerkers en historici, zal de winnaars selecteren en informeren in oktober 2020.

Over de organisatie
De Universiteit Utrecht (afdeling Moderne en Hedendaagse Kunstgeschiedenis/ afdeling Economische en Sociale Geschiedenis) heeft deze prijsvraag geïnitieerd. Voor het Centraal Museum is de prijsvraag onderdeel van de voorbereiding op de tentoonstelling De gezonde Stad in 2022. De Universiteit Utrecht en het Centraal Museum versterken hiermee hun samenwerking op het gebied van (kunst)historische expertise en publiek bereik. De prijsvraag wordt financieel mogelijk gemaakt door het ZonMw-programma “Wetenschap in de praktijk.”

Beeld: Gerrit van Dokkum, Uitzicht bij avond, vanuit hoek Van Wijckskade, Utrecht, 1890. (c) Centraal Museum Utrecht / Ernst Moritz.