Dromen in beton

Over de onstuimige levensloop van Kanaleneiland en Hoog Catharijne.

Utrecht: een moderne stad

Kort na de Tweede Wereldoorlog werden in Utrecht twee revolutionaire bouwprojecten uitgevoerd. Een ultramoderne woonwijk én het eerste grote winkelcentrum van Nederland. Beide voorzien van alle gemakken voor ‘de moderne mens’.

Met de bouw van Kanaleneiland in de jaren vijftig en begin zestig kwam de droom van duizenden Utrechters uit. Eindelijk kregen zij een moderne lichte woning met de nieuwste voorzieningen.

Kanaleneiland als de ideale wijk

Hoe je je huis moest inrichten vertelde Stichting Goed Wonen. Betaalbare, duurzame en flexibele meubels, niet meer massief maar open en licht; dat paste bij de moderne architectuur. Pastoe, ’t Spectum en Artifort leverden het ideale meubel.

Het ideale interieur

Volgens een eerste schatting zou één op de twaalf huishoudens in Kanaleneiland een auto hebben. Dat werd al snel meer. Gelukkig was Kanaleneiland daar op voorbereid met een ruim stratenplan en veel parkeerruimte.

En natuurlijk de eerste auto

Hoog Catharijne

Hoog Catharijne was de grootste shoppingmall van Europa. En dé oplossing van het verkeersprobleem van Utrecht.

Illustratie © J. van Kuik, 1962.

Winkelen als vrijetijdsbesteding

De mode-industrie was booming. De kleding zelf werd niet alleen korter maar ook een stuk opvallender met felle kleuren, kekke dessins en verschillende materialen. Hoog Catharijne was de ideale plek om te winkelen.

Al voor de opening in 1973 klok protest

Hoog Catharijne werd bestempeld als 'de lelijkste plek van Nederland'. De vele heroïneverslaafden en alcoholisten die al snel daarna in het Winkelhart van Nederland een onderkomen vonden, deden de reputatie van Hoog Catharijne de das om.

Foto © Nationaal Archief, 1973.

Ook in Kanaleneiland bleken de dromen van de architecten niet bestendigd tegen de realiteit. De wijk kampte met een veelvoud aan problemen en kwam steeds negatief in de media. Kanaleneiland werd in 2007 benoemd tot ‘Vogelaarwijk’.

Problemen in Kanaleneiland

foto: Robert Oosterbroek.

Nieuwe tijd, nieuwe dromen...

Financiële steun en sociale initiatieven helpen Kanaleneiland weer de goede richting op. Er wordt verbouwd en gebouwd om verschillende bewonersgroepen te trekken.

Ook Hoog Catharijne had een impuls nodig. Het hele stationsgebied is op de schop gegaan. Opnieuw is het doel om het gebied leefbaarder te maken en de groei van de stad en de grote reizigersstromen op te vangen. Hoog Catharijne is vrijwel geheel vernieuwd.

De tijd zal leren of we geleerd hebben van onze fouten in het verleden. Kunnen we nu wél bouwen voor de toekomst?

...Utrecht groeit

PRAKTISCHE INFORMATIE

Dromen in beton

Over de onstuimige levensloop van Kanaleneiland en Hoog Catharijne.

Wat vertelt de geschiedenis van Kanaleneiland en Hoog Catharijne ons? Om dat te doorgronden, kijken we in Dromen in beton door veel verschillende ogen. Zo is de tentoonstelling gemaakt door drie conservatoren van het Centraal Museum: design, stadsgeschiedenis en hedendaagse kunst. Daarnaast komen Utrechters van toen en nu aan het woord. En welk beeld hield de landelijke pers ons in de afgelopen decennia eigenlijk voor? Was dat de werkelijkheid? Deel uw mening daarover in de laatste tentoonstellingszaal. Of scherp uw blik aan het werk van de kunstenaars die zich op verzoek van het Centraal Museum door Kanaleneiland en Hoog Catharijne lieten inspireren.

Accepteer marketing cookies om deze video te bekijken.

Podcast Jeroen Wielaert

In de zesdelige podcastserie Dromen in beton spreekt Utrechts journalist Jeroen Wielaert met de makers van de tentoonstelling: René de Kam, Natalie Dubois, Bart Rutten en Laurie Cluitmans. Om alle podcasts te kunnen beluisteren, klik op onderstaande podcast. Als het programma zich opent, zijn daar de andere podcasts ook zichtbaar.

Blog 'Een subjectieve blik'

In de blog van Laurie Cluitmans leest u meer over de hedendaagse kunst die speciaal voor deze tentoonstelling werd gemaakt door Zachary Formwalt, Jan van de Pavert en Mounira Al Solh.

Video Zachary Formwalt

Debatten op zondag

In de tentoonstelling gaan iedere zondagmiddag -om drie uur- specialisten in gesprek met bezoekers. Samen met architecten, stedenbouwers, historici, politici en kunstenaars, wordt gediscussieerd over toekomstbestendig bouwen. De eerste zondagen kijken we vooral terug: hoe was het oorspronkelijk in Kanaleneiland en Hoog Catharijne. In de weken daarna gaan we in op de beeldvorming over deze stadswijken, om ons vervolgens te richten op de stad van de toekomst. Uiteindelijk willen we formuleren of en hoe we kunnen bouwen voor de toekomst. Met medewerking van:

Joris Luyendijk, journalist en schrijver
Marco Broekman, architect, stedenbouwer en één van de makers van de nieuw te bouwen wijk Merwede
Ries Adriaansen, één van de initiatiefnemers projectgroep ‘50 jaar gastarbeiders Utrecht’

Bekijk hier het volledige programma van 'Ga in debat!'. Andere activiteiten, zoals stadswandelingen en fietstochten, vindt u hier.

Magazine

Lees in het magazine alvast een aantal verhalen over Kanaleneiland en Hoog Catharijne. Het magazine is ook verkrijgbaar in de museumwinkel.

Filmmaker Jefta Varwijk

Toen filmmaker Jefta Varwijk 5 jaar geleden in Kanaleneiland kwam wonen, voelde hij zich direct thuis. Thuis in een omgeving die hij omschrijft als ‘een keiharde mix van lelijke, onverzorgde gebouwen in de wacht voor de sloop die maar nooit leek te komen, met spectaculaire zonsondergangen die het hele huis oranje oplichtte’. Een thuis, waarvan hij dacht dat het tijdelijk zou zijn, maar waar hij uiteindelijk veel langer bleef. Hij maakte de film Ik zie, ik zie (2015) die hij zelf typeert als imperfect, onlogisch, maar wel persoonlijk. De film is één van zijn eerste filmwerken waar hij de teugels als maker volledig liet vieren: een pittige montage en bijzondere samenwerkingen met wijkgenoten. De film wordt omlijst met een gedicht van Coen Cornelis, muziek van Pry en The Strangest Freaks en het sounddesign komt van Mark IJzerman. Elke dag te zien in het auditorium vanaf 15.00 uur, zaterdag en zondag van 11.00-17.00 uur (5 min loop).

In het kort

Kanaleneiland was een van de eerste moderne woonwijken van Nederland na de Tweede Wereldoorlog en Hoog Catharijne het grootste overdekte winkelcentrum van Europa. Beide werden destijds gepresenteerd en ontvangen als projecten die een oplossing boden voor de problemen waar Utrecht mee kampte. Kanaleneiland zou het woningtekort oplossen en Hoog Catharijne het verkeersvraagstuk. Toch leken beide projecten binnen enkele decennia eerder symbool te staan voor problemen dan voor oplossingen.

Deze problematiek bleek ook herkenbaar in andere Nederlandse steden. Het is tijd om de balans op te maken. Het Centraal Museum spiegelt de tijdsgeest en idealen van toen aan onze dromen van nu.

Dromen in beton gaat over de stad. Over heden en verleden. Over harde werkelijkheid. Over altijd dromen van een betere toekomst.

Dromen in beton